En caminant pensèri au Florentin,
Qu'en aqueu luèc un pauc s'èra sentit
Enlagremat, en cèrca d' un cosin:
Dins aqueu luèc ansin fòrabandit,
S'aguèssi agut quauqu'un dei mieus tambèn?
Se, coma Dante, aguèssi pas ausit
Una votz de mon sang, se quauqua ren
M' aguèsse atrach l'agach e l'atencion?
En li tornant pensar, me cresi ben
Que quauqu'un devié èstre companhon
Dau trobador de la tèsta trencada...
Mai ja anava au fons nòstra vesion,
Vèrs lo sotran de la mala encontrada,
Dau ceucle vuèch vèrs lo darrier bancau.
Fagueriam ren qu'una breva pausada
Sobre lo pònt, e venié de davau
Un planh tant negre e cargat de doléncia
Tau que lei mots dau quite provençau
Paures sarién e de pauc de poténcia
À tot retraire ambé fedelitat:
A! dei parlars umans trista caréncia!
Davaleriam fins au darrier valat,
À man seneca après lo pònt longàs;
Alora me siguèt mai desgatjat
L'espectacle noveu òrre e tristàs:
Èron aquí ensèms à tala pena
De fàussei gents tot un dolent fatràs,
Faussaris per miliers, de tota mena,
E se movién sus la pança ò l'esquina,
Tótei mesclats en una dura scena
Ont à molons avién mala roïna
Caminaviam aquí sensa parlar,
Espinchaviam la bruta e laida mina
D'aquélei gents que podién tirassar
Qu'à mala pena lo sieu còrs ronhós
Que lo gratar s'en podién pas gardar.
E se levàvon mé sei dets rabiós
Aquela crosta de laida faussura
Que lei rendié ara tant vergonhós
Mai que, de vius, n'avién fach sa natura:
Ansin reduchs à tala ladrarié
Avién aicí sa meritada cura
Aquélei qu’avién fach vida e mestier
De cambiar lei metaus per fòl engan.
À cada pas, un d'aquélei venié
Mai pròche à nos gaidar e, quand e quand,
Un enrabiat se trasié sobre d'eu
E lo mordié tot en lo grafinhant.
"Se pòu saupre cu son?", diguèri ieu.
E mon mèstre faguèt: "De vius prenguèron
Per son identitat autre sageu
Qu'aqueu qu'à sa naissença li donèron
Leis àuteis intencions de Cu govèrna
Lei gents de ben e lei gents que pequèron;
Coma d'un temps, ton epòca modèrna
Mena de gents sobre d'aquela rota
Que lei condutz à la sofrença etèrna,
Dins aqueste reiaume qu'es en sota,
E la pena i subísson vergonhosa.
E sei laments? Leis as ausits? Escota:
Ais autres lévon sa crosta gormosa
Dins un revirament ben tròup tardier,
Coma à temptar amb una man rabiosa
D'arrancar un pecat qu'an tot parier".
Un idropic just après se veguèt,
Que Dante me diguèt faus-monedier;
Tot susat e tot roge nos gaidèt,
Coma à nos demandar un pauc d'ajuda,
Pasmens dins sa dolor leu comprenguèt
Qu'à tant de pena la nòstra venguda
Non s'èra decidida per portar
Ajuda ? mai pichòta e mai menuda
Que siguèsse ? ai damnats, mai per donar
À l'ama mieuna de pecador viu
Clara vesion dau mau per afrontar
De cada jorn l'anar desagradiu
Ambé dins l'esperit la fòrça ardenta
Presa au potz de dolor dau monde niu
Tant coma onte la Lutz es esplendenta.
"Mai que de gents en un luèc tant estrech,
Mai de cinc cents onte n'en tendrién trenta!
Quina dolor au fons d'aquest endrech!",
Faguèri au Mèstre qu'alora diguèt:
"De te meravilhar as ben lo drech,
Mai saupràs que s'aquí ja davalèt
Una tant granda chorma, encar vendrà
Ais òrrei malautiés cu ja naissèt
À faussa vida, e tant bas calarà
Cu farà son camin dins la faussura:
E son nombrós, ben lo pòdes pensar!
Es condamnat a tala nuèch escura
Cu se faguèt faussari de papiers,
De passapòrts, e aici sa figura
Se recuèrbe de mila malautiés,
Brútei pustulas, postemas, botons,
Taus que jamai s'en veguèt de pariers".
D'aquélei vegueriam de companhons,
Que sei vèstits en poussa s'en anàvon,
Tornant au monde fosc deis illusions.
"Aquélei", diguèt Dante, "fabregàvon
Tot çò que se pòu faire ò contrafaire:
Relòtges, vestiments, confeccionàvon
Un pauc de tot, fins ai joguets, pecaire !"
E pièi plus luènh ma guida me mostrèt
Quauqua ren que lei rimas pòdon gaire
Retraire clarament: nos arribèt
D'un coup solet l'odor pestilenciala
De la mèrda e dau vòmit que m'anèt
À desgostar cada fòssa nasala
E mai mon còr e mon ventre leu leu,
E tot aquò d' una maniera tala
Qu'auriéu laissat cada tripa e budeu
Davant aquéleis amas que nadàvon
Dins leis umors que li fasién manteu
Se non siguèsse estat que m'ajudàvon
De cu sabètz lei conseus amicaus.
Davant aquéleis amas qu'empestàvon,
Dante diguèt: "Coma tant d'animaus
Veses davant de tu se bordoirar
Dins son fangàs pudent d'àutreis esclaus
Dau contrapàs ansin dévon pagar
Aquélei qu'en sa vida espanteguèron
De per lo monde lo sieu faus manjar,
Quand per verai e per bòn lo vendèron;
Ansinda, s'es ja vist faire de vin
Sensa lei grans qu'au soleu madurèron,
Vòli dire de vin sensa rasim,
Ò ben encar de peis reperfumats,
De pervalents que son aròme fin
Es sintetic e sei rebats pintats".
Pièi me diguèt qu'à tròup traïr la tèrra
Onte vivèm, un jorn sarèm pagats
M'un cròs avant l' infèrn, se dura guèrra
Non fasèm cada jorn au meçorguier
Per cu nòstre dinnar tròup sovent èrra,
Aqueu que prendre un caulet te farié
Per un aubre dau cors, just per te vendre
L'anonimat d' un filet estrangier
E te lo faire per rascassa prendre.
Per la marrida odor e la vesion
E tot çò que veniéu aicí d' entendre
Aviéu quasi plegat de la rason
La vela per entrar dins quauque pòrt
De perdicion, mai ja vèrs un canton
Mai bas qu'aqueu Dante me fasié fòrt.