FRUCHIER, ÒRT, JARDIN.
Lo promier
vèrs de Las novas del papagay d’A. VIDAL de CARCASSÉS es :
« Dins un verdier
de mur sarrat »
Lo
mot verdier (vergier) es regulierament revirat en francés per verger
(per exemple dins l’edicion de NELLI & LAVAUD, dins aquela de J.-Cl.
HUCHET, ò encara dins aquela de P. BEC). Mai lo sens de fruchier mi
sembla pas gaire pertinent.
Fau doncas aprefondir la recèrca.
La
promiera rason que m’a fach dobtar dau sens de fruchier es qu’ai sovent
ausit dins lo creissent lemosin lo vergier (prononciacion [ver’¦i]) per parlar de l’òrt. E trobam
dins lo Diccionari lemosin-Francés de
Ives LAVALADA : « vergier : verger, potager ».
De
segur, vesi mau la dòna se solaçar dins un òrt (encara que cadun a lo drech
d’aguer lei fantasmas que vòu…). Pasmens, n’i avié ja pron per me donar
l’enveja de cercar encara mai luènh.
Promier
pas d’aquela recèrca : lo Tresòr de MISTRAU. Aquí legissi :
« verdier :
verger en Rouergue et en Limousin »
« vergier :
jardin fruitier, verger, oliveraie » (parier dins ALIBÈRT).
Nos
avança gaire per lo cas que nos interèssa…
LEVY ?
Dona « verger » e « jardin ». Mai lo problema es que lo
Diccionari de LEVY, totjorn tras qu’utile, dona pas d’exemples per precisar lo
sens.
Alora,
siéu anat à la pesca dins RAYNOUARD e dins BARTSCH, e vaquí çò qu’ai
recampat :
ARNAUT DANIEL : « El verdier, la flor
trembla »
Lo verdier
sarié doncas un luèc florit… Me dirètz que leis aubres fruchiers tambèn an de
flors…
AMFOS II :
« Per mantas
guizas m’es datz
Jois
e deportz e solatz ;
Que
per vergiers e per pratz
E
per foillas e per flors,
E
pel temps qu’es refrescatz
Aug
alegrar chantadors »
Aquí,
s’imagina dificilament coma de cantaires podrién anar cantar dins un
fruchier ! Lo vergier es mes sus lo meme plan que lo prat,
ambé de fuelhas e de flors : es de tota evidéncia un jardin per i prendre
de bòn temps, per se passejar.
MARCABRUN : « A la fontana del vergier
On l’erb’es vertz jostal gravier,
A l’ombra d’un fust domesgier
En aiziment de blancas flors
E de novel chant costumier,
Trobei sola, ses companhier,
Cela que no volc mon solatz »
L’idèia
d’un jardin per se i passejar e i prendre de bòn temps se precisa… E mai se la
Dòna refusa la conversacion dau trobador…
BERTRAN DE BORN : « Quan serem sol dins cambra o dins
vergier »
Lo
vergier es de tota evidéncia per Bertran de BORN un luèc per i
rescontrar la Dòna en tota tranquillitat, un luèc de solaç e de plaser que me
sembla pas que pòsque èstre vertadierament un fruchier.
Dins
NELLI & LAVAUD, tròbi tambèn una Auba anonima que ditz :
« En
un vergier sotz fuelha d’albespi
Tenc la dompna son amic costa si »
E
la nòta explica qu’aquela fuelha d’albespi, que remanda au fust
domesgier de MARCABRUN, es en realitat una mena de cabana, d’alcòva de
verdura que cadun n’en comprendrà l’utilitat. Siam pas dins un fruchier !…
JAUFRÉ RUDEL es explicite : « Dins vergier o sotz
cortina
Ab
dezirada compaigna »
Lo
vergier es l’equivalent d’una chambra naturala. Pas ren à vèire amb un fruchier…
Es d’alhors l’usatge que n’en fan Antiphanor e la Dòna dins lo PAPAGAY :
« Antiphanor
intr’el verdier,
En
un lieg dejotz un laurier
Ab
sa dona s’anet colcar »
E
lo laurier (« A l’ombra d’un laurier folhat », disié lo segond
vèrs de la novèla) es pas un abaguier.
Per
completar ma recèrca, ai vougut vèire çò que n’en disién leis autors italians.
Ai trobat quatre còups lo mot verziere dins lo roman arturian dich Tristano
ricciardiano :
·
« [inc]omincioe
a mettere le tavole inn-uno molto bello verziere e, quando le tavole
fuorono messe, e li cavalieri andarono a lo verziere, lo quale iera
molto bello e dilettevole a vedere… »
- Cap. 180.2
·
« E
lo ree siniscalco disse: - Certo a questo verziere …e mangiato molte
fiate monsignore lo ree Arture,… »
- Cap. 180.2
·
« e
[dap]poi si levarono da-ttavola e andarono per lo verziere, diportandosi
e-pparlando di molte aventure,… »
Cap. 181.
Lo verziere (nòstre verdier/vergier)
es doncas aquí un luèc onte se mete lo taulier per manjar. Una mena de garden-party
medievala, en soma… En tótei lei cas, un luèc onte fa bòn manjar, estent que lo
rèi Artús i a ja manjat ben sovent, un luèc agradiu per sa beutat, e onte,
après lo manjar, lei chivaliers se van passejar en parlant d’una causa e d’una
autra.
Aquí lo sens se precisa : siam
plus dins un fruchier, mai clarament dins un jardin ont es
agradiu passar un moment entre amics (entre galant e dòna dins leis exemples
occitans citats mai aut), una mena de pargue, semblarié…
Autre exemple italian : Giovanni
BOCCACCIO.
Incontro
venne, sopra un bel destriere,
al suo Teseo Ipolita reina,
e più bella che rosa di verziere
con lei veniva una chiara
fantina,… (Teseida)
19 oltre ver
mezzogiorno il suo sentiere
20 tenendo,
mi parea che se ne andasse
21 ancor rigando il
piacente verziere. (Amorosa visione)
22 Lasciando
adunque la mia vesta usata
23 in parte più profonda
del verziere,
24 mi parea ritrovar
quella fiata
25 con gioia smisurata, al
mio parere,
26 e nelle braccia la
donna piatosa
27 stupefatto mi parea
tenere. (Amorosa visione)
Encara un còup, pas
ges de fruchier, mai un jardin onte fa bòn se passejar, onte la Dòna es una
flor entre lei flors.
Es
clar que lo verdier/vergier es pas un fruchier. La revirada
« verger » pòu doncas èstre doás causas : un arcaïsme ò una
error.
Malurosament,
ai jamai legit una nòta per explicar lo sens donat au mot e dire que lo falié
entendre dins son sens medievau. Aquò vòu dire que tóteis aquélei qu’an revirat
verdier/vergier per lo francés « verger » an fach la
mema error, per facilitat.
Alora,
coma revirar ? Me sembla que « parc » sarié un anacronisme, e me
contentariéu de « jardin », mai vague bessai, mai que permete
d’evitar l’error de « verger ».
| RETORN | ACUÈLH |