MONTEVIDEO, lo quatre de junh dau 1843.

V'escrivi d'Amèrica una segonda letra despí la mieu partença de Niça. Doi letras en tant de temps, lo sabi pron, es pas gaire, e v'en demandi perdon.

Ma sabètz cen qu'es: quora un corre lo monde, a sovent d'autres pensiers en tèsta, e pilha pas lo temps d'escriure doi linhas à-n-aquelu que li voàlon ben e aspèron d'aver dei sieu nòvas. Pàsson lu jorns e lu mes, fins tant que un si di: "Ma siéu ben ingrat de lu denembrar ensin! Que penseran de ieu?".

Alora encuèi mi siéu dich qu'èra ora de mi sovenir de vautres. Non que v'augui oblidats: un enfant pòu pas jamai oblidar la sieu familha e, se lo vorguesse - Dieu m'en presèrve! -, li seria totjorn lo sieu sang per lo li remetre en memòria.

Ma la vida es facha ensinda que d'aventura en aventura, de preocupacion en preocupacion, de cruci en cruci, la tèsta e lo coar, sensa saupre s'aquò durerà longtemps, s'emplísson d'un rup de cauas sovent sensa minga importança ma que méton foara lu pensiers essenciaus e vertadiers coma l'amor de la familha.

Vos dire quora recevrètz aquesta letra tant esperada, aquò non lo poadi: li letras, d'un continent à l’autre, viàtjon plan planin, tant plan coma lu bateus que la mar granda laissa passar après foarça torments e tempèstas.

E pi cau finda dire que la situacion es pas gaire clara. Cau que vos parli de cen que si debana aquí: pas ren de regaudissent... Es una rason de mai per frenar la circulacion dei letras.

L'enemic que nos assèdia nos tèn solidament embarrats dins la vila e nos rende dificili - per non dire impossibli - toti li relacions e li comunicacions embé lo rèsta dau país. Alora, li letras per l'Euròpa, vos podètz ben pensar lo mau qu'an à passar...

Fèm cen que podèm per levar dau semenat aquela tropa que nos estrenhe. L'autr'ièr, n'an confidat una mission importanta. À nautres! Calia temptar una sortida, per durbir una breca, per desserrar l'estenalha.

Trista esperiença! Per un còup qu'à la noastra legion èra ofèrta una oportunitat de si metre en evidença!... Si siam cresuts de li tirar una frusta, e la si siam pilhada...

Perqué la guèrra es coma tot: s'empara. À cha pauc. L'enfant qu'empara à caminar pòu pas córrer dau jorn au lendeman: deu començar per si tenir drech e assegurar lo sieu equilibre denant de metre un pen davant l'autre; es solament après que si pòu alunhar dai raubas de sa maire. Se va tròup vito, si rompe lo morre sensa manca.

E nautres, s'avèm mostrat toplen d'enavant, s'avèm fach vèire tota la noastra boana volontat, siam basta pervenguts à faire qu'aüra tota Montevideo si ri de nautres. E vos podètz crèire que s'en prívon pas!

Li noastri gautas an la color dei camias que portam, color dau sang qu'avèm versat e d'aqueu que nen bulhe dins li venas lèsti à esclatar. E lo sang si mescla de vergonha à l'idea d'aver mancat ensinda lo noastre promier rescòntre vertadier sus lo camin de la luta per la libertat.

Se la mieu escritura vos sembla tant tremolada, coma gacilhada, es perqué n'ai la man que s'enràbia. Mi vèn una envuèia de revenja, l'envuèia de faire vèire au monde qu'aquelu de la Legion son pas d'estacis, ni d'enfants que seríon de mai à la sieu plaça à jugar dins la sabla d'un flume quau que sigue,Var ò Uruguay.

Espèri qu'una autra mission nos sigue leu confidada, que posquèm faire la pròva de cen que valèm, que toi sàupon qu'avèm pas basta d'ideas en tèsta ma tambèn lu mejans de li realisar.

En asperant, quora audi tant d'escarnis, pensi mé nostalgia ai mieus e au mieu país: se non li siguesse lo noastre ideal que sabi just e salutari, n'en vendrii à mi demandar perqué sieu partit.

Serii mai que segur en riba dau Var, à pilhar un banhe mé lu mieus amics, dins aquelu traucs d'aiga tant perilhós que mon paire s'embilava cada còup que sabia que li eravam anats. Barri lu uèlhs, e mi reveï mé lu mieus fraires, dins una barca que va d'iscla en iscla, en silenci, per non faire paur ai polas d'aiga que siam venguts sorprendre.

Quant d'oras avèm passadi ensinda, tot-ai-tres! E ieu que siéu lo màger, m'audi encara donar de conseus ai mieus doi fraires impetuós e li dire de faire mèfi: un bosin de ren pòu metre en evelh la colonia alada e metre à mau lu noastres pantais de caçaires.

Bessai, à l'ora qu'escrivi, la barca anerà, sensa ieu, portant au sieu board doi enfants? Lu mieus fraires son ja grands, lo sabi, ma mi poadi pas faire à lu imaginar creissuts.

E tu, maire, seràs encara à ti faire de bila, à ti demandar se lu remolins de l'aiga lu t'auran pas raubats, se lu laisseran ti revenir au sera. Coma se saupesses pas que son d'exemples de prudença... Cresi de lu aver pron mes en garda!

Ma sieu ben d'acòrdi que m'un òme marinier e un enfant en Amèrica mé Garibaldi, poades legitimament crénher de vèire partir lu tieus autres doi pichoi.

Partir!... Foala envuèia que si fa mestressa tiranica dei coars jovenets qu'an pas’ncara augut lo temps de capir la vida... Se lu joves saupésson!, coma di lo provèrbi!

Partir!...  Ensinda vos laissèri, per seguir un autre Niçard, éu finda enfant de marinier e enamorat mai que toi d'aquela idea de partir que mi tenia.

Bessai qu'aurètz mile còup maudich lo nom d'aqueu Jousé Garibaldi, basta perqué, mé li sieu ideas de libertat e lo sieu ideal politic, m'a alunhat de vautres.

Ma v'asseguri qu'es un boan cap, intelligent e avisat, e s'auguessi da pilhar encara la decision de partir ensèms m'eu, farii la mema chausida, sensa minga esitacion, e perdon s'aquò vos rende tristes.

Segur que per lo moment avèm pas gaire donat rason à la noastra envuèia de partir. Avèm laissat Niça per donar la victòria dapertot à un ideal que nen balhava tant de coar à la partença, e tot cen que si siam pilhats es una frusta qu'aurèm de mau à la denembrar.

Ma vos prometi qu'à la promiera oportunitat troverèm la foarça e lo coratge de far tàiser toi lu maudisents que si ríon tant de nautres e nos pílhon per de caga-en-bràias. Lo monde audirà parlar de nautres e de la noastra Legion e dei noastri camias rogi! E après s'en tornerèm à Niça, lo noastre país qu’aimam sobretot.

Una caua encara. Dins la sortida que v'en ai parlat adés, li auguèt toplen de moarts e de ferits. Un chaple. Perqué tot aqueu sang?

Ieu, ai recevut tre balas. Lo metge m'a levat li doi promieri. Èra pas ren, m'a dich. Se toti li feriduras siguésson ensinda!

Per la tèrça, m'a promés que veirà deman. Pareisse qu'es mau plaçada, e esita encara. E pi li a la calor, e lu riscs d'infeccion que mi dónon pensier.

Se deuguessi acabar aquí la mieu vida à pena entamenada, lo diguètz pas à la mieu calinhera, ela que m'a promés de m'asperar. Caurà basta li dire que l'ai denembrada, que n'ai trovada una autra, que l'ai maridada e siéu estat aquí. Es una laida mençònega, ma ensinda perderà pas la sieu vida à mi plorar.